Trong văn viết cho thiếu nhi xưa nay có hai thể loại mạnh, trội hẳn lên: truyện cổ và truyện phiêu lưu. Ở nhiều nước, truyện của Pe-rôn, Gơ-rim, An-đéc-xen không ghi nổi số lần in vì in nhiều lần, in dưới nhiều hình thức. Còn những tác phẩm được liệt vào hàng cổ điển, được dịch ra nhiều thứ tiếng như Rô-bin-xơn, Guy-li-vơ du kí, Đảo giấu vàng, không gia đình, Dế mèn phiêu lưu ký… đều là những truyện phiêu lưu. Đặc điểm chung của truyện phiêu lưu là các nhân vật luôn thay đổi môi trường sống, thường xuyên phải đối phó với những cảnh ngộ bất ngờ, những tình huống hiểm nghèo, đòi hỏi phải bình tĩnh, thông minh, dũng cảm… Đặc điểm đó rất phù hợp với tâm lý lứa tuổi thiếu niên, một lứa tuổi thích cái mới, cái lạ, ham hiểu biết, ham hành động, giàu ước mơ, giàu tưởng tượng. Yếu tố phiêu lưu thường gắn với sự kỳ diệu, kỳ lạ nên phiêu lưu thường kết hợp với huyền thoại, với viễn tưởng, với đồng thoại, với phản gián…
“Chú bé có tài mở khóa” là kết hợp với phiêu lưu với phản gián. Chuyện bắt đầu từ việc chút bé Nam ở quê ra tỉnh chơi. Bố đi vắng, Nam trở nên bơ vơ. Nhờ làm quen với Hùng lé, một chú bé có biệt tài mở khóa, Nam mới vào được phòng bố ở. Thế rồi, phòng bố Nam trở thành cứ điểm của bọn lưu manh, khu tập thể bị trộm lớn, Nam bị bọn lưu manh bắt cóc… Hùng lé giúp Nam trốn khỏi hang ổ bọn cướp nhưng Hùng lại sa vào tay một bọn gián điệp kiêm buôn lậu và tiếp tục những cuộc phiêu lưu. Khi ở Hà Nội, khi ở Hải Phòng, khi ở Quảng Ninh, bọn chúng “thử thách rèn luyện” Hùng. Cho đến khi gặp các chú công an, Hùng mới hiểu thêm mình, biết mình là con một liệt sĩ công an và tên gián tiếp “cóc vàng” chính là kẻ trước đây đã giết bố Hùng…